انواع موتورهای ساعت که در دنیای ساعت‌سازی با نام کالیبر (Caliber) نیز شناخته می‌شود، مانند قلبی هستند که به ساعت جان می‌بخشند. همان‌طور که موتور خودرو وظیفه تولید نیرو را بر عهده دارد، کالیبر ساعت نیز مسئول حرکت، تنظیم زمان و عملکردهای داخلی ساعت است.
اگرچه بسیاری از افراد هنگام خرید ساعت، بیشتر به طراحی ظاهری و قیمت توجه می‌کنند، اما علاقه‌مندان واقعی، ابتدا نوع موتور ساعت را بررسی می‌کنند. اگر هنوز با انواع موتورهای ساعت ها آشنایی ندارید یا می‌خواهید اطلاعاتتان را گسترش دهید، این راهنمای خرید ساعت ، برای درک اصول پایه کالیبرها و خرید بهترین ساعت از لحاظ عملکردی، می‌تواند بسیار مفید باشد.
انواع موتور ساعت
نوع موتور نه‌تنها تأثیر مستقیمی بر عملکرد و دقت ساعت دارد، بلکه بر نیازهای نگهداری، قیمت نهایی و ارزش کلکسیونی آن نیز مؤثر است.
دو دسته اصلی انواع موتورهای ساعت عبارت‌اند از:
موتورهای مکانیکی (Mechanical Movements)
موتورهای کوارتز (Quartz Movements)
موتورهای مکانیکی به دو زیرگروه تقسیم می‌شوند:
دستی (Manual)
اتوماتیک (Automatic)
مکانیزم ساعت هایی با هریک از این دو نوع کالیبر با یکدیگر متفاوت است؛ درحالی‌که موتورهای مکانیکی از اجزای فیزیکی و فنرها ساخته شده‌اند، موتورهای کوارتز دارای برد الکترونیکی و باتری هستند.
| نوع موتور | ویژگی‌ها |
|---|---|
| مکانیکی | پیچیده‌تر، سنتی‌تر، با ارزش کلکسیونی بالاتر |
| کوارتز | دقیق‌تر، بادوام‌تر و ارزان‌تر در ساخت |
تشخیص سریع نوع موتور ساعت
اگر می‌خواهید بدون باز کردن قاب ساعت نوع موتور را بفهمید، به حرکت عقربه ثانیه‌نگر دقت کنید:
حرکت پله‌ای (Jumping) با صدای واضح "تیک تیک" → ساعت کوارتز
حرکت روان و پیوسته (Sweeping) با ضرب‌آهنگ نرم و چند پالس در ثانیه → ساعت مکانیکی
موتورهای مکانیکی: دستی و اتوماتیک
موتور مکانیکی با استفاده از یک فنر به نام مین‌اسپرینگ (Mainspring) انرژی تولید می‌کند و هیچ باتری‌ای ندارد.
موتور دستی (Manual Movement)
باید به‌صورت دستی و منظم کوک شود
مکانیزم ساعت های قدیمی و سنتی‌ترین نوع از انواع موتورهای ساعت
در برخی مدل‌ها دارای ذخیره انرژی بالا تا ۱۴ روز یا حتی بیشتر
نمونه‌های برجسته:
ساعت Lange 31 از برند A. Lange & Söhne با ذخیره انرژی ۳۱ روز
ساعت Vacheron Constantin Twin Beat با ذخیره ۶۵ روز با کاهش فرکانس در حالت غیر‌استفاده
موتور اتوماتیک (Automatic Movement)
با حرکت مچ دست کوک می‌شود
وزنه‌ای چرخان در داخل قاب، فنر را می‌چرخاند
نیازی به کوک دستی روزانه نیست (در صورت استفاده منظم)
مکانیزم ساعت هایی جدیدتر با کارایی و راحتی بیشتر در استفاده
اجزای اصلی موتور مکانیکی
| جزء | کارکرد |
|---|---|
| پیچ کوک (Winding Crown) | برای کوک کردن دستی فنر استفاده می‌شود |
| مین‌اسپرینگ (Mainspring) | انرژی را ذخیره می‌کند |
| قطار چرخ‌دنده (Gear Train) | انرژی را منتقل می‌کند |
| فرار (Escapement) | انرژی را تنظیم و زمان‌بندی می‌کند |
| چرخ تعادل (Balance Wheel) | ضرب‌آهنگ نوسانی تولید می‌کند |
| قطار صفحه (Dial Train) | حرکت عقربه‌ها را ایجاد می‌کند |
ذخیره انرژی (Power Reserve)
ذخیره انرژی مدت زمانی است که ساعت می‌تواند پس از کوک کامل، بدون توقف کار کند. به زبان فرانسوی به آن Réserve de Marche گفته می‌شود. اگر به دنیای ساعت‌ها علاقه دارید یا به‌دنبال خریدی هوشمندانه هستید، شناخت انواع موتورهای ساعت ها به شما کمک می‌کند تا ساعتی با عملکرد دقیق، ماندگاری بالا و ارزش واقعی انتخاب کنید.
موتورهای اتوماتیک (Automatic Movements)
موتورهای اتوماتیک که با نام خودکوک (Self-winding) نیز شناخته می‌شوند، زیرمجموعه‌ای از موتورهای مکانیکی هستند که یک تفاوت مهم با مکانیزم ساعت های دستی دارند: وجود روتور (Rotor).
روتور، وزنه‌ای نیم‌دایره‌ای از فلز است که با حرکت مچ دست نوسان می‌کند و باعث کوک شدن فنر اصلی (Mainspring) می‌شود. تا زمانی که ساعت به دست بسته باشد یا در جعبه مخصوص چرخان (Watch Winder) قرار گیرد، به‌صورت خودکار به کار ادامه می‌دهد.
ساعت‌های خودکوک معمولاً از ساعت‌های دستی ضخیم‌تر هستند تا فضای لازم برای روتور فراهم باشد.
برند Rolex در سال ۱۹۳۱ با معرفی کالیبر Perpetual، این فناوری را متحول کرد.
مدت زمان ذخیره انرژی در ساعت‌های اتوماتیک:
برند ذخیره انرژی IWC تا ۷ روز Panerai Rolex تا ۱۰ روز پس از کوک کامل نکته: اکثر موتور ساعت های اتوماتیک، امکان کوک دستی نیز دارند.
موتورهای کوارتز (Quartz Movements)
موتورهای کوارتز نیز از انواع موتورهای ساعت ها که امروزه به دلیل دقت و قیمت کمتر بسیار محبوب هستند، برخلاف مدل‌های مکانیکی، از باتری و مدار الکترونیکی استفاده می‌کنند. تا زمانی که باتری فعال باشد، ساعت دقیق کار می‌کند (بدون نیاز به کوک کردن).
اجزای اصلی موتور کوارتز:
باتری: منبع انرژی
مدار مجتمع (IC): انتقال انرژی به کریستال کوارتز
کریستال کوارتز: با فرکانس دقیق ۳۲٬۷۶۸ نوسان در ثانیه
موتور استپ (Stepping Motor): تبدیل سیگنال به حرکت چرخ‌دنده‌ها
قطار صفحه (Dial Train): حرکت عقربه‌ها به ازای هر پالس، ۱ ثانیه در هر پالس
مثال برجسته: ساعت Rolex Oysterquartz Day-Date Khanjar
باتری‌های قابل شارژ در ساعت‌های کوارتز
اگرچه بسیاری از ساعت‌های کوارتز از باتری‌های یک‌بارمصرف استفاده می‌کنند، برخی مدل‌ها با فناوری شارژ مجدد عرضه می‌شوند:
| نوع باتری | نحوه شارژ |
|---|---|
| خورشیدی (Solar) | با نور (مدل‌های Eco-Drive از Citizen) |
| جنبشی (Kinetic) | با حرکت مچ دست |
| برقی (Electric) | با اتصال مستقیم به برق |
بحران کوارتز (Quartz Crisis)
در سال ۱۹۶۹، برند Seiko با معرفی ساعت Astron، اولین ساعت کوارتز جهان را ساخت. این اتفاق آغازگر:
یک انقلاب تکنولوژیکی در آسیا
یک بحران بزرگ در صنعت ساعت‌سازی سوئیس
درحالی‌که در آسیا آن را پیشرفت می‌دانستند، اروپا این نوع موتور ساعت را تهدیدی جدی برای هنر ساعت‌سازی سنتی تلقی کرد.
تا دهه ۱۹۹۰، ساعت‌های مکانیکی دوباره محبوب شدند و امروز، برای ساعت‌های لوکس، همچنان موتورهای مکانیکی ارجحیت دارند.
موتور Spring Drive
- انرژی از طریق فنر تولید می‌شود (مانند مکانیزم موتور مکانیکی)
- دقت توسط کریستال کوارتز کنترل می‌شود
- نتیجه: دقتی باورنکردنی تا ±15 ثانیه در ماه
برند Grand Seiko با ارائه موتورهای Spring Drive نوعی موتور هیبریدی را به انواع موتورهای ساعت ها افزود:
ساعت‌های خورشیدی (Solar-Powered Watches)
برندهایی مانند Citizen با مدل‌های Eco-Drive پیشرو در این زمینه‌اند. اگرچه نسخه‌های اولیه مشکلاتی داشتند، اما مدل‌های جدید:
مکانیزم عملکردی ساعت دارای دقت بسیار بالا هستند
برخی مدل‌ها به ساعت اتمی متصل‌اند و زمان را به‌صورت رادیویی تنظیم می‌کنند
ساعت‌های الکتریکی (Electric Watches)
قبل از ظهور کوارتز، برندهایی چون Elgin، Hamilton، Bulova و Timex، ساعت‌هایی با تکنولوژی الکتریکی تولید می‌کردند.
معروف‌ترین نمونه: Bulova Accutron
مکانیزم ساعت Bulova Accutron، به‌جای چرخ تعادل از Tuning Fork (شاخه صوتی) استفاده می‌کند
حرکت عقربه ثانیه‌نگر، فوق‌العاده روان و بی‌صدا
اما در نهایت، ساعت‌های کوارتز با دوام و قیمت کمتر جایگزین آن شدند
از ساعت‌های کوارتز اقتصادی و دقیق گرفته تا موتورهای مکانیکی هنرمندانه و لوکس، هر نوع موتور ساعت داستان منحصربه‌فردی دارد. شناخت تفاوت‌ها بین آن‌ها با استفاده از یک راهنمای خرید ساعت کامل، به شما کمک می‌کند تا ساعتی متناسب با سبک زندگی، بودجه و علاقه شخصی‌تان انتخاب کنید.
کرونومتر (Chronometer) چیست؟
کرونومتر عنوانی رسمی برای ساعت‌هایی با دقت بسیار بالا است که آزمایش‌های سخت‌گیرانه‌ی عملکردی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. این گواهی در سوئیس توسط مرکز رسمی تست کرونومترها (COSC) صادر می‌شود.
COSC مخفف عبارت Contrôle Officiel Suisse des Chronomètres یا به انگلیسی Official Swiss Chronometer Testing Institute است.
چگونه یک ساعت کرونومتر تأیید می‌شود؟
انواع موتورهای ساعت ها از مکانیکی تا کوارتز و موتورهای ترکیبی می‌توانند گواهی کرونومتر COSC دریافت کنند. فرآیند ارزیابی بسیار دقیق است:
- سالانه بیش از ۱.۸ میلیون ساعت توسط COSC تست و تأیید می‌شوند
- هر ساعت تأییدشده دارای کد شناسایی منحصربه‌فرد است که روی موتور ساعت حک می‌شود
- همراه با گواهی رسمی صادر می‌گردد که اعتبار ساعت را تضمین می‌کند
آزمایش کرونومتر برای ساعت‌های مکانیکی
- مدت آزمایش: ۱۵ روز
- در شرایط مختلف زاویه و دما انجام می‌شود
- محدوده دقت قابل قبول کالیبر: از -۴ تا +۶ ثانیه در روز
- اگر دقت مکانیزم ساعت خارج از این بازه باشد، ساعت رد می‌شود
آزمایش کرونومتر برای ساعت‌های کوارتز
با اینکه ساعت‌های کوارتز ذاتاً دقیق‌تر هستند، اما به تغییرات دما و رطوبت حساس‌اند. برای همین:
- مدت تست: ۱۳ روز
- در ۳ دمای متفاوت و ۴ سطح رطوبت
- هدف: حفظ عملکرد دقیق در شرایط محیطی متغیر
تفاوت کرونومتر و کرونوگراف
این دو واژه اغلب اشتباه گرفته می‌شوند، اما عملکردهای کاملاً متفاوتی دارند:
| اصطلاح | تعریف |
|---|---|
| کرونومتر | ساعتی با دقت بسیار بالا که گواهی رسمی COSC دارد |
| کرونوگراف | ساعتی با عملکرد زمان‌سنجی (مثل استاپ‌واچ) |
عملکردهای پیچیده در ساعت (Watch Complications)
در دنیای ساعت‌سازی، هر عملکردی فراتر از نمایش زمان معمول، یک Complication یا «پیچیدگی» محسوب می‌شود.
این عملکردها توسط موتور ساعت کنترل می‌شوند و هرچه بیشتر باشند:
ساختار داخلی پیچیده‌تر
ارزش ساعت بالاتر
مهم‌ترین Complications:
تقویم سالانه / دائمی (Annual / Perpetual Calendar)
نمایش چند منطقه زمانی (GMT / World Time)
زنگ‌دار (Minute Repeater)
توربیلون (Tourbillon)
کرونوگراف (Chronograph)
و در بالاترین سطح: Grand Complication (ترکیبی از چند عملکرد پیشرفته)
ساخت موتور ساعت‌ها
برندها معمولاً یکی از دو رویکرد زیر را برای ساخت موتور ساعت انتخاب می‌کنند:
| نوع موتور | تعریف |
|---|---|
| In-House (ساخت داخلی) | طراحی و ساخت کامل انواع موتورهای ساعت در کارخانه برند → معروف به Manufacture Caliber |
| Ébauche Modified (موتور پایه تغییر یافته) | استفاده از موتورهای آماده (Ébauche) و سفارشی‌سازی توسط برند |
سازندگان تاریخی موتورهای پایه:
Peseux
Lemania
Valjoux
آیا موتور In-House بهتر است؟
هیچ پاسخ قطعی وجود ندارد، اما:
موتورهای In-House:
با نشان دادن توانایی برند در ساخت کامل انواع موتورهای ساعت ، اعتبار و پرستیژ برند را افزایش می‌دهند
نیازمند مهارت و تکنولوژی پیشرفته هستند
اغلب برای ساعت‌های لوکس و کلکسیونی استفاده می‌شوند
اگر به دنبال خرید ساعتی دقیق، قابل اعتماد و معتبر هستید، درک مفاهیمی مانند کرونومتر، کرونوگراف، Complication و تفاوت بین موتورهای In-House و پایه ضروری است. گواهی COSC نه‌تنها اعتبار ساعت را تضمین می‌کند، بلکه نشان‌دهنده‌ی سطح مهندسی و دقت بالا در ساخت آن است.
پایان‌کاری و تزئینات موتور ساعت
در دنیای ساعت‌های لوکس، تنها زیبایی ظاهری کافی نیست. برندهای بزرگ و معتبر ساعت‌سازی، توجه ویژه‌ای به تزئینات داخلی ساعت، به‌ویژه موتور (کالیبر) آن دارند. این جزئیات ظریف و هنرمندانه، نه‌تنها برای زیبایی، بلکه برای عملکرد بهتر و دوام بالاتر کالیبر نیز طراحی شده‌اند. بهترین و گرانترین ساعت‌های دنیا علاوه بر مکانیزم دقیق مهندسی شده، پایان‌کاری و تزئینات حرفه و هنرمندانه را نیز دارا هستند.
قاب پشتی شفاف
بسیاری از ساعت‌های سطح بالا دارای قاب پشتی شیشه‌ای (Exhibition Caseback) هستند که به شما امکان می‌دهد مهندسی هنرمندانه داخل ساعت را که روی انواع موتور ساعت ها با دقت و تخصص بالا انجام می‌شود، ببینید. در بسیاری از موارد از سنگ‌های قیمتی و جواهرات در ساعت‌ها استفاده می‌شود تا زیبایی و خاص بودن و همچنین عملکرد بهتر را به ساعت بدهند که قاب پشتی شفاف می‌تواند آن‌ها را نمایان کند.
هدف پایان‌کاری در ساعت‌ها
پایان‌کاری (Finishing) در ساعت‌ها، علاوه بر زیبایی‌شناسی بی‌نظیر، کارکردهای مهم فنی نیز دارد:
افزایش مقاومت در برابر خوردگی
کاهش جذب گرد و غبار در بخش‌های حساس
فولاد آبی‌شده (Blued Steel): ایجاد رنگ آبی با گرمادهی برای مقاومت بیشتر و جلوه خاص
تکنیک‌های تزئین و پایان‌کاری متداول
در ساعت‌سازی سنتی، پایان‌کاری با روش‌های دستی یا ماشینی انجام می‌شود. رایج‌ترین تکنیک‌ها عبارت‌اند از:
| تکنیک | توضیح |
|---|---|
| Anglage | صاف و مورب کردن گوشه‌ها برای بازتاب نور و زیبایی بیشتر |
| Polissage Noir (پولیش سیاه) | پرداخت آینه‌ای که در زوایای مختلف، سیاه یا براق دیده می‌شود |
| Côtes de Genève | نقش‌برجسته‌های موازی، موج‌دار یا دایره‌ای روی سطح فلزات |
| Perlage | نقطه‌زنی دایره‌ای کوچک، شبیه به الگوهای هم‌پوشان |
| Engraving (حکاکی) | درج لوگو، شماره سریال یا طرح‌های تزئینی روی قطعات داخلی و موتور ساعت |
مهر ژنو (Poinçon de Genève)؛ استاندارد معتبر پایان‌کاری
مهر ژنو یکی از معتبرترین گواهی‌های کیفیت و تزئینات در دنیای ساعت‌سازی است. فقط برندهایی که در شهر ژنو مستقر هستند می‌توانند برای دریافت این نشان اقدام کنند.
معیارهای سخت‌گیرانه برای دریافت این گواهی:
بررسی دقیق: صفحه اصلی، پل‌ها، چرخ تعادل، فنر تعادل، قطار چرخ‌دنده‌ها، پیچ‌ها و پین‌ها
تأکید بر: ظرافت، دقت در پایان‌کاری و عملکرد بی‌نقص انواع موتورهای ساعت یا انوع عملکردهای آن
انتخاب نوع موتور ساعت بر اساس نیاز
در انتخاب ساعت مناسب، موتور درون قاب به‌اندازه طراحی بیرونی اهمیت دارد. در ادامه این راهنمای خرید ساعت، انواع موتورهای ساعت ها را بر اساس نیاز و علاقه معرفی می‌کنیم:
دقت بالا: موتور کوارتز (Quartz)
نیازی به کوک ندارد
نگهداری آسان و هزینه پایین
دقت بسیار بالا
اما از نظر ارزش کلکسیونی در سطح پایین‌تری قرار دارد
علاقه‌مندان به سنت: موتور دستی (Manual)
نیاز به کوک روزانه یا هرچند روز یک‌بار
تجربه‌ای عمیق و احساسی از ارتباط با ساعت
مناسب برای دوست‌داران هنر ساعت‌سازی سنتی
راحتی بیشتر: موتور اتوماتیک (Automatic)
با حرکت مچ دست کوک می‌شود
نیازی به کوک دستی مداوم نیست
در زمان عدم استفاده، می‌توان آن را در Watch Winder قرار داد
ارتباط با جواهری فرخی
شما می‌توانید انواع ساعت‌های لوکس باکیفیت را از برندهای معتبر دنیا با کالیبرهای دقیق و مهندسی شده در گالری فرخی ببینید و با دریافت مشاوره در خصوص عملکرد، زیبایی، ارزش و جواهرات استفاده شده در ساعت، آن‌ها را با خدمات استثنایی خریداری کنید. اگر علاقه‌مند به ساعت‌های لوکس با عملکرد دقیق یا ارزش کلکسیونی هستید، فرخی می‌تواند انتخابی استثنایی در خرید این نوع باارزش ساعت‌ها باشد. جهت ارتباط و مراجعه به گالری جواهرات فرخی با ما تماس حاصل فرمایید.
ارتباط با جواهری فرخی
شما می‌توانید انواع ساعت‌های لوکس باکیفیت را از برندهای معتبر دنیا با کالیبرهای دقیق و مهندسی شده در گالری فرخی ببینید و با دریافت مشاوره در خصوص عملکرد، زیبایی، ارزش و جواهرات استفاده شده در ساعت، آن‌ها را با خدمات استثنایی خریداری کنید. اگر علاقه‌مند به ساعت‌های لوکس با عملکرد دقیق یا ارزش کلکسیونی هستید، فرخی می‌تواند انتخابی استثنایی در خرید این نوع باارزش ساعت‌ها باشد. جهت ارتباط و مراجعه به گالری جواهرات فرخی با ما تماس حاصل فرمایید.